Trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ xâm lược, hang Co Phương (tên gọi khác là hang Co Phường) thuộc bản Sại, xã Phú Lệ vừa là kho, trạm quân lương, cũng là nơi trú quân của bộ đội, thanh niên xung phong, dân công hỏa tuyến. Để cắt đứt sự chi viện của ta cho các chiến trường, quân giặc đã nhiều lần dùng máy bay oanh tạc, thả bom bắn phá khu vực này.

Khoảng 3 giờ chiều 2/4/1953, máy bay Pháp thay nhau quần đảo, thả bom tàn sát khu vực bản Sại khiến nhiều thanh niên xung phong, dân công hòa tuyến đang làm nhiệm vụ vận chuyển lương thực, thực phẩm, mở đường phục vụ chiến dịch Thượng Lào hy sinh.

Trận bom làm cửa hang Co Phương bị sập, vùi lấp 11 dân công hỏa tuyến bên trong. Một người bị thương nặng tại cửa hang, được chuyển tới bệnh viện cứu chữa, nhưng do vết thương quá nặng nên đã hy sinh. Cả một tổ đội, chỉ còn một người ra khỏi hang trước khi bom rơi, nên còn sống, là bà Nguyễn Thị Ngọt (sinh năm 1932), hiện sinh sống tại xã Thiệu Nguyên (Thiệu Hóa).

Trong trận bom này, huyện Thiệu Hóa có 24 liệt sĩ hy sinh. Ngoài 12 dân công ở xã Thiệu Nguyên còn có 12 liệt sĩ ở các xã: Thiệu Hợp, Thiệu Phú (nay là thị trấn Thiệu Hóa), Thiệu Duy và xã Thiệu Châu (nay là xã Tân Châu).

Nhằm tri ân các liệt sĩ, đồng thời giáo dục cho thế hệ trẻ về truyền thống yêu nước, lòng tự hào, tự tôn dân tộc, năm 2012 UBND tỉnh đã lập quy hoạch, tôn tạo Khu di tích lịch sử cách mạng hang Co Phương. Cùng năm này, Khu di tích được xếp hạng cấp tỉnh và được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch xếp hạng cấp Quốc gia vào năm 2019.

Khu di tích lịch sử cách mạng cấp Quốc gia hang Co Phương là biểu tượng, địa điểm truyền thống, ghi lại dấu ấn về tinh thần đoàn kết của quân và dân ta trong hai cuộc kháng chiến vệ quốc vĩ đại. Trong đó có sự đóng góp của dân công hỏa tuyến, thanh niên xung phong, những người không mang súng, nhưng vẫn kề vai, sát cánh, cùng với lực lượng vũ trang góp phần làm nên chiến thắng.

Tại buổi lễ, các đại biểu và Nhân dân đã dâng hương, dâng hoa, dành phút tưởng niệm, tưởng nhớ, tôn vinh và tri ân sâu sắc đối với những người con quê hương đã không tiếc máu xương vì nền độc lập, tự do của Tổ quốc, vì hạnh phúc của Nhân dân.

Nhân dịp này, Phó Chủ tịch Thường trực HĐND tỉnh Lê Tiến Lam và lãnh đạo các huyện Quan Hóa, Thiệu Hóa đã trao nhiều phần quà có ý nghĩa tặng thân nhân các liệt sĩ hy sinh tại hang Co Phương và cựu chiến binh từng tham gia chiến đấu tại chiến trường Điện Biên Phủ.