Trong các loại công trình thủy lợi ở huyện Quan Hóa thì guồng nước là loại công trình đặc thù, sử dụng sức nước để đưa nước từ sông suối lên tưới cho các khu ruộng cao hơn mặt nước, có nơi đến 6 m. Đây là loại công trình tưới đã có từ lâu đời, được chính nông dân sáng tạo xây dựng lên bằng các vật liệu sẵn có như gỗ, tre, vầu, nứa, v.v.. chi phí đầu tư thấp, phù hợp với điều kiện của nông dân. Loại công trình này cũng rất hữu dụng, thường được lắp đặt dọc sông suối, nơi ruộng cao, hệ thống nước tự chảy không tưới được mà không phù hợp để xây dựng đập dâng hay trạm bơm ...

          Hiện nay huyện Quan Hóa  có 110 Guồng nước, tưới cho 28 ha ruộng 2 vụ lúa, chủ yếu tập trung ở 02 xã Hiền Chung và Thiên Phủ. Mặc dù giữ vai trò quan trọng trong sản xuất nông nghiệp, đảm bảo dân sinh, song các guồng nước truyền thống năng lực tưới thấp, diện tích tưới ít, thời hạn sử dụng không cao. Hàng năm sau đợt mưa lũ, hầu hết các guồng nước đều bị cuốn trôi hoặc bị phá hủy hoàn toàn, nhân dân phải làm lại guồng mới rất tốn kém. Vì vậy, việc nghiên cứu cải tiến guồng nước nhằm nâng cao năng lực tưới, kéo dài tuổi thọ công trình, giảm được chi phí đáng kể hàng năm cho nông dân là rất cần thiết.

Xuất phát từ thực tế nêu trên phòng Nông nghiệp & PTNT đã nghiên cứu cải tiến thành công hệ thống guồng nước làm bằng vật liệu tre nứa không bền vững sang guồng nước làm bằng vật liệu thay thế khác bền vững hơn. Guồng nước cải tiến dùng vật liệu kiên cố, tuổi thọ cao, diện tích tưới được nhiều (khoảng 0,6 – 0,8 ha/1 guồng), có hệ thống nâng đỡ lên cao khi có lũ lớn và có lưới chắn rác. Chủ động nước tưới để phục vụ cho cây trồng, phần nào khắc phục được tình trạng hạn hán thiếu nước trong bối cảnh biến đổi khí hậu như hiện nay. Tuy nhiên giá thành lắp đặt guồng nước cao hơn guồng nước truyền thống. Đối với guồng nước truyền thống Vật liệu làm guồng không bền lâu, không có hệ thống nâng đỡ lên cao khi có lũ lớn và ko có lưới chắn rác. Cột trụ không kiên cố, thường bị cuốn trôi vào mùa mưa lũ (có năm trôi 2 - 3 lần). Diện tích tưới được ít (chỉ từ 0,1 – 0,3 ha/1 guồng).

Guồng nước được cải tiến từ tre luồng sang làm bằng bê tông

Với việc PNN và PTNT huyện đã Lắp đặt thành công 01 guồng nước cải tiến tại bản Chại, xã Hiền Chung. Qua hoạt động thử nghiệm một thời gian Guồng nước cải tiến được bà con nhân dân đánh giá là đảm bào yêu cầu bền vững và khả năng tưới được nâng lên nhiều so với Guồng nước truyền thống, tưới được cho cả 02 vụ lúa/ năm; Mô hình guồng nước cải tiến thành công là cơ hội nhân rộng đến các đơn vị có điều kiện tưới tương tự và góp phần trong việc chống hạn do thiếu nguồn nước mó như hiện nay. Từ guồng nước cải tiến này tiếp tục nghiên cứu để hoàn thiện hơn mục tiêu đưa nước lên cao và lắp đặt để lấy nước nhiều hơn.

Nhờ có hệ thống công trình thuy lợi đa dạng, được đầu tư phân bổ dàn đều, quản lý tương đối chu đáo nên nhiều năm qua thủy nông đã góp phần tăng năng suất, hiệu quả  trồng trọt, từ đó duy trì  mức tăng trưởng sản xuất nông nghiệp đều đặn nhiều năm. Ngoài việc nhân rộng và sử dụng Guồng nước cải tiến, Các xã, thôn bản cần tập trung tu sửa, nâng cấp các công trình hồ đập, kênh mương đã xuống cấp để đảm bảo phục vụ tưới ổn định, nâng cao năng xuất cây trồng, không ngừng cải thiện đời sống nhân dân./.